Con tàu khổng lồ Titanic đi vào lịch sử và nổi tiếng kể từ khi bị chìm vào năm 1912. Trước đó Titanic được vinh danh khắp thế giới là con tàu lớn nhất lúc bấy giờ. Sự kiện được xem là thảm họa hàng hải nghiêm trọng nhất mọi thời đại. Mặc dù Titanic bị chìm hơn 100 năm nhưng những câu chuyện bí ẩn xoay quanh con tàu này vẫn là đề tài nóng hổi, thu hút nhiều độc giả trên khắp thế giới.
“Không thể chìm”
Trong “Titanic” năm 1997 của đạo diễn Cameron, mẹ của nữ nhân vật chính đã đứng nhìn con tàu từ bến cảng ở thành phố Southampton và nói rằng: “Người ta bảo rằng con tàu này không thể chìm”. Tuy nhiên, đây có thể chính là huyền thoại lớn nhất trong câu chuyện về tàu Titanic, theo Richard Howells, đại học Kings, London.
“Sự thật thì không phải là mọi người nghĩ như thế. Đó chỉ là một huyền thoại và điều này khiến câu chuyện hấp dẫn hơn”, ông nói. “Một người đang hân hoan trong niềm tự hào về việc chế tạo ra một con tàu không thể chìm, khiến Chúa trời tức giận và đánh chìm con tàu ngay trong chuyến vượt biển đầu tiên”.
Dù vụ chìm tàu Titanic xảy ra khoảng 15 năm sau khi nền điện ảnh ra đời, và thảm họa này là đề tài chính trong các bản tin thời sự thời đó, cảnh quay về bản thân con tàu rất khan hiếm.
Sự thật thì Titanic không phải là một sự kiện lớn trước khi con tàu chìm xuống biển. Con tàu “chị em” với nó là Olympic mới là tâm điểm của công chúng khi thực hiện chuyến vượt biển đầu tiên Southampton đến New York năm 1911. Olympic có chung thuyền trưởng với Titanic, chung hành trình, chung các thiết bị an toàn và có cùng số lượng thuyền cứu sinh.
Thân của Olympic “được sơn một lớp sơn màu ghi đủ để nó xuất hiện bóng bẩy trong các thước phim thời sự”. Một vài hình ảnh này đã được sử dụng cho tin tức về Titanic sau thảm họa nhưng được bổ sung thêm vài vết trầy xước.
“Lịch sử trở thành huyền thoại chỉ trong vòng vài tiếng đồng hồ và chắc chắn là nhiều ngày sau khi tàu chìm”, ông Howells nói.
Thời tiết tĩnh lặng
Thời tiết vô cùng tĩnh lặng khi tàu Titanic xảy ra thảm họa.
Rất dễ để hình dung tàu Titanic phải vật lộn với những con sóng hung dữ khi đang chìm. Nhưng sự thật là thời tiết vô cùng tĩnh lặng khi thảm họa xảy ra, không một gợn sóng, không một cơn gió.
Đó là một sự tĩnh lặng đáng sợ. Và chính thời tiết đó góp phần vào việc gây ra thảm kịch. Vì sao lại như vậy?
Khi đi biển ở những vùng có băng trôi, gió chính là nhân tố giúp xác định có tảng băng nào trên biển hay không.
Khi gió thổi qua sẽ mang theo luồng hơi lạnh do tảng băng tỏa ra, luồng khi thổi vào tàu càng lạnh thì tảng băng càng gần, giúp thuyền trưởng kịp thời bẻ lái nhằm tránh va chạm.
Do vậy, việc không có gió khiến tàu Titanic chỉ có vỏn vẹn 37 giây để bẻ lái khi phát hiện ra tảng băng mà rõ ràng không phải do kích thước quá to lớn của nó.
Toàn con tàu đã bốc cháy từ lúc khởi hành
Sau khi khởi hành có sự cố đám cháy xuất hiện trên tàu.
Chỉ vài giờ sau khi khởi hành, một vụ cháy đã xảy ra trong khu chứa lò than của động cơ tàu.
Một thợ chụm than sống sót sau thảm kịch tên J.Dilley kể lại: “Đây là một biến cố khá bất ngờ vì nếu tàu không bị chìm, hành khách cũng sẽ gặp một thảm kịch đáng sợ không kém – cháy tàu.”
Lời dự đoán về thảm kịch Titanic của William T.Stead
Vào năm 1886, nhà báo huyền thoại William T.Stead đã viết một mẩu chuyện giả tưởng lấy bối cảnh một con tàu chở thư của hãng Atlantic bị chìm sau khi va vào đá ngầm và hầu hết hành khách đều chết do thiếu thuyền cứu sinh.
Câu chuyện này của ông mang mục đích khiến mọi người chú ý và tự ý thức trong việc củng cố quy định an toàn hàng hải.
Lời dự đoán về thảm kịch Titanic của William T.Stead.
Vào năm 1892, William viết thêm một câu chuyện tương tự dựa theo con tàu Majestic của hãng White Star Line.
Trong đó có đoạn: “Hai thập kỷ sau, Stead mất mạng trên chuyến tàu Atlantic của hãng White Star Line định mệnh sau khi con tàu va vào tảng băng ở mạn phải và chỉ có 20 thuyền cứu sinh trở được gần một nửa số lượng hành khách trên tàu.”
Tình trạng hỗn loạn khi tàu gặp nạn
Đa số tàu cứu hộ khi rời khỏi con tàu vẫn còn rất nhiều chỗ trống có thể cứu thêm những người xấu số khác. Nhưng tình trạng hỗn loạn, mọi người tranh giành đã buộc nó phải “bỏ chạy” khi có thể.
Đa số tàu cứu hộ vẫn còn nhiều chỗ trống.
Bếp trưởng làm bánh thoát chết
Bếp trưởng làm bánh trên tàu – Charles John Joughin sở dĩ bảo toàn được tính mạng trong khi chờ cứu hộ đến là nhờ ông đã uống rượu giữ ấm cơ thể. Ông được xem là người cực kỳ thông minh khi cái chết đang cận kề.
Bếp trưởng làm bánh thoát chết nhờ ông uống rượu giữ ấm cơ thể.
Quyết định vào phút chót cứu mạng một doanh nhân
Ông trùm socola – Milton Hershey và gia đình đã thoát chết khi quyết định hủy vé đặt tàu vào phút chót vì phải ở lại giải quyết vấn đề kinh doanh.
Milton Hershey và gia đình đã thoát chết khi quyết định hủy vé đặt tàu vào phút chót.
Bài hát cuối cùng của ban nhạc Titanic
Một trong những hình ảnh sống động nhất trong nhiều bộ phim Titanic là hình ảnh ban nhạc chơi nhạc khi tàu chìm. Câu chuyện kể rằng các nhạc công biểu diễn ở trên boong để khuấy động không khí cho các hành khách. Giai điệu cuối cùng mà họ chơi là bài thánh ca “Nearer, My God, To Three”. Không ai trong số những nhạc công còn sống sót và họ đã được tôn vinh như những anh hùng.
Simon McCallum, nhân viên quản lý dữ liệu ở Viện Phim Anh (BFI), cho hay có những nhân chứng kể lại rằng ban nhạc đã chơi trên boong, nhưng có một số tranh cãi về bài hát cuối cùng. Nhiều người cho rằng họ đã chơi một bản nhạc Jazz nổi tiếng.
Hình ảnh ban nhạc trên tàu Titanic được tái hiện lãng mạn trên phim. (Ảnh: ITV Studio Global Entertainment)
“Chúng ta không bao giờ biết được sự thực khi cả 7 nhạc công đều đã thiệt mạng, nhưng bản thánh ca đó tạo nên một hình ảnh lãng mạn trong phim”, ông nói.
Paul Louden-Brown, thuộc Hội lịch sử Titanic, từng đóng vai trò cố vấn cho đạo diễn Cameroon, cho hay cảnh chơi nhạc trong phiên bản phim “A Night To Remember” năm 1958 quá đẹp khiến ông Cameron quyết định lặp lại nó trong bộ phim của mình. Cameroon chia sẻ rằng ông rất yêu cảnh này và đó là cảnh mang lại ý nghĩa lớn cho câu chuyện.
Cái chết của thuyền trưởng Smith
Ít ai biết về những khoảnh khắc cuối cùng của thuyền trưởng Smith, nhưng ông vẫn được nhớ về như một người anh hùng, dù ông bỏ qua lời cảnh báo về băng trôi và không giảm tốc độ con tàu khi được báo tin có băng trên hải lộ của Titanic.
“Ông ấy biết có bao nhiêu hành khách và bao nhiêu chỗ trên thuyền cứu sinh, ông ấy đã để thuyền cứu sinh rời khỏi tàu khi khách chỉ mới lấp đầy một phần”, ông Louden-Brown, người không thừa nhận “bức tranh tô hồng” về thuyền trưởng Smith nói.
Đêm đó, con thuyền có sức chứa 65 người đầu tiên rời khỏi hông tàu Titanic chỉ với 27 hành khách. Nhiều thuyền cứu sinh vẫn còn trống nửa số chỗ ngồi và không hề quay lại để giải cứu thêm những người sống sót.
“Lịch sử ghi tạc rằng ông đã chết một cái chết anh hùng. Những tấm thiệp và những câu chuyện kể lại rằng ông đã bơi qua dòng nước với một đứa trẻ trên tay rồi nói rằng “chúc may mắn, cậu bé, hãy tự chăm sóc bản thân nhé”, tất cả những điều này chưa bao giờ xảy ra”, ông Louden-Brown nói thêm.
Ông cho rằng thuyền trưởng Smith phải là người cuối cùng chịu trách nhiệm về tất cả những sai sót khi chỉ huy tàu. Ông đã không ra lệnh “rời tàu” khiến nhiều hành khách không nhận ra rằng Titanic đang gặp nguy hiểm. Không có kế hoạch sơ tán một cách trật tự, không hệ thống thông báo chung, không diễn tập với thuyền cứu sinh.
Ông chủ hèn nhát
Có rất nhiều câu chuyện về J Bruce Ismay, chủ tịch công ty sản xuất Titanic, nhưng hầu hết đều tập trung mô tả sự hèn nhát của ông khi bỏ trốn khỏi Titanic trong khi hành khách, chủ yếu là phụ nữ và trẻ em, bị bỏ lại và phải tự lo cho bản thân họ.
Tất cả các kịch bản đều khắc họa chân dung Ismay một cách đê hèn khi yêu cầu thuyền trưởng lái tàu quá nhanh rồi sau đó lại “tham sống sợ chết” khi nhảy vào xuồng cứu sinh đầu tiên.
Louden-Brown cho hay nếu lần về gốc rễ của những thông tin không tốt đẹp về Ismay, công chúng sẽ tìm thấy William Randolph Hearst, ông trùm một tờ báo lớn ở Mỹ. Ông này và Ismay đã bất hòa nhiều năm trước khi xảy ra vụ việc Ismay không chịu hợp tác với báo chí về tai nạn của một con tàu trong hãng. Ismay đã bị lên án ở nước Mỹ, nơi Hearst hướng báo chí tạo ra một cuộc chiến gay gắt chống lại Ismay. Tờ báo này đã đăng tải tên của tất cả những người thiệt mạng nhưng trong thông tin những người đã được cứu thì chỉ có mỗi tên của Ismay.
Một số người sống sót cho hay ông đã nhảy vào chiếc xuồng cứu sinh đầu tiên, những người khác nói rằng ông đã yêu cầu thủy thủ đoàn chèo xuồng đưa ông đi. Thợ cắt tóc của tàu thì kể rằng Ismay đã được thuyền trưởng yêu cầu xuống xuồng.
20 xuồng cứu sinh của Titanic có thể chở được 1.178 hành khách. (Ảnh: Bảo tàng Hàng hải Anh)
Lord Mersey, người đứng đầu Báo cáo Điều tra Anh năm 1912 về thảm họa Titanic, kết luận rằng Ismay đã giúp cứu nhiều hành khách trước khi tìm được một chỗ trên chiếc xuồng cứu sinh cuối cùng để rời khỏi tàu.
Bộ phim Titanic phiên bản Đức năm 1943 đã miêu tả Ismay là một doanh nhân Do Thái lạm quyền, yêu cầu thuyền trưởng lái tàu thật nhanh qua băng bất chấp cảnh báo. Bộ phim “A Night To Remember”, từng có thời gian dài được xem là phiên bản xác thực nhất về Titanic, cũng xây dựng nhân vật Ismay tương tự.
Louden-Brown cho rằng điều này là không công bằng và đã đề xuất vấn đề này với đạo diễn Cameroon khi hai người làm việc cùng nhau. Trong phim của Cameroon, Ismay đã dùng vị thế của mình để gây ảnh hưởng buộc thuyền trưởng đi nhanh hơn để đến New York sớm hơn và gây được sự chú ý của báo giới.
Ông Ismay chưa bao giờ vượt qua được nỗi xấu hổ vì bị cáo buộc là nhảy vào xuồng cứu sinh đầu tiên và ông đã nghỉ hưu ở hãng White Star Line năm 1913.
Frances Wilson, tác giả của cuốn “Làm sao để sống sót trên tàu Titanic: Sự chìm xuống của J Bruce Ismay”, cho biết bà rất cảm thông với Ismay và xem ông là: “một người đàn ông bình thường bị rơi vào một hoàn cảnh bất thường”.
Hành khách khoang hạng ba
Một trong những cảnh gợi nhiều cảm xúc nhất phim “Titanic” của Cameroon là cảnh khắc họa những hành khách ở khoang hạng ba bị kẹt dưới các boong và không được lên xuồng cứu sinh. Ông Howells cho biết không có bằng chứng lịch sử nào chứng tỏ điều này.
Các cánh cửa bị đóng đã tách biệt các hành khách ở khoang hạng ba với những hành khách khác. Tuy nhiên, nguyên do của trường hợp này không phải vì có những dự đoán trước về con tàu đắm, mà là do luật nhập cư của Mỹ và lo ngại lây lan bệnh dịch.
Các khách hạng ba gồm người Armenia, Trung Quốc, Hàn Lan, Italy, Nga, Scandinavia và Syria, cũng như một số người đến từ Anh. Tất cả đều đang đi tìm một cuộc sống mới ở Mỹ.
“Theo Luật nhập cư Mỹ, dân nhập cư phải tách riêng để trước khi Titanic hạ neo tại Manhattan, tàu sẽ đỗ lại tại đảo Ellis cho những người này lên kiểm tra sức khỏe và thủ tục nhập cư”, ông Howells nói.
Mỗi người trong các hành khách hạng ba có khoang riêng và được phân bổ vào những xuồng cứu sinh riêng, dù không có xuồng cứu sinh nào được cất giữ trong khoang hạng ba của tàu. Các hành khách này phải dò dẫm qua một mê cung hành lang và cầu thang để đến khoang xuồng cứu sinh. Cách hành khách khoang hạng nhất và hạng hai thì có thể dễ dàng lên xuồng vì khoang xuồng chính là hành lang đi dạo của khoang hạng nhất và hạng hai.
Báo cáo Điều tra Anh nhấn mạnh rằng Titanic đã thực hiện đúng luật nhập cư Mỹ lúc đó và những cáo buộc khách hạng ba bị khóa dưới khoang là sai. Các bằng chứng cho thấy một số cửa bị khóa khi những người quản lý chờ lệnh hướng dẫn từ cấp trên. Các cửa này sau đó đã được mở nhưng lúc đó hầu hết xuồng cứu sinh đã rời đi.
Lord Mersey nhấn mạnh rằng khách hạng ba đã “miễn cưỡng” rời khỏi tàu, “không sẵn lòng để lại hành lý”, và rất khó để đưa một nhóm của họ lên xuồng cứu sinh. Không có bằng chứng nào chỉ ra rằng có một âm mưu hiểm độc cản trở các hành khách hạng ba.
Khi xuồng cứu sinh được đưa ra, các quản lý đã hạ lệnh “phụ nữ và trẻ em lên thuyền trước”. 115 nam giới ở khoang hạng nhất và 147 nam giới khoang hạng hai đã được yêu cầu ở lại để nhường chỗ cho phụ nữ và trẻ em. Họ đều đã chết.
Không có khách hạng ba nào làm chứng trong cuộc điều tra của Anh nhưng họ được đại diện bởi luật sư W D Harbinson. Ông cũng kết luận rằng không có bằng chứng nào về sự phân biệt đối xử với khách hạng ba. Tuy nhiên, có chưa đến một phần ba trong số họ sống sót.
Hành khách người Nhật duy nhất
Masabumi Hosono là hành khách duy nhất người Nhật liều mạng nhảy xuống tàu cứu hộ và thoát chết.
Đó là ông Masabumi Hosono, một công chức người Nhật tới Châu Âu làm việc, khi thảm kịch xảy ra. Hosono đã nghĩ tới việc đối diện với cái chết một cách danh dự.
Nhưng sau khi thấy một hành khách liều mạng nhảy xuống thuyền cứu sinh mặc cho các thủy thủ chĩa súng vào họ vì để nhường chỗ cho phụ nữ và trẻ em lên trước, Hosono cũng liều mạng nhảy theo và sống sót.
Mọi chuyện tưởng chừng đã êm đẹp, nào ngờ, thời bấy giờ ở Nhật, hành động đó bị coi là hèn nhát và thiếu danh dự. Thế nên khi Hosono về nước, ông đã bị cộng đồng phê phán và ném đá không thương tiếc.
Trong một cuốn sổ ghi chép tìm được của ông, Hosono nói có lẽ ông thà chết trên con tàu đó còn hơn phải chịu cảnh sống tới cuối đời trong sự sỉ nhục của cộng đồng và người thân.
Lỗi của tự nhiên
Có một sự thật không thể phủ nhận rằng Titanic đắm vì va phải tảng băng trôi. Nhưng trong nhiều năm qua, các nhà nghiên cứu vẫn nỗ lực tìm hiểu nguyên nhân thực sự. Ngay sau thảm họa, các cuộc điều tra từ phía Anh và Mỹ đều kết luận con tàu đã chạy quá nhanh. Nếu nó di chuyển với tốc độ chậm hơn, vụ tai nạn sẽ không nghiêm trọng như vậy. Thậm chí Titanic hoàn toàn có thể tránh được tảng băng.
Trong trường hợp đó, vụ va chạm chỉ phá vỡ 6 khoang thuyền, tàu vẫn có thể nổi trên mặt nước. Nhiều ý kiến cho rằng tàu có thể tránh vụ va chạm nếu người cầm lái khi ấy không hoảng sợ và rẽ sai hướng. Có khả năng sự thật bị che giấu trước các nhà điều tra để bảo vệ danh tiếng của công ty White Star Line và đồng nghiệp.
Nếu không xét tới yếu tố con người, thảm kịch Titanic có thể do thiên nhiên “dàn dựng“. Hai nhà thiên văn học thuộc đại học bang Texas (Mỹ) suy đoán siêu mặt trăng khiến các tảng băng chuyển động. Đây là hiện tượng hiếm, xảy ra khi mặt trăng ở gần Trái Đất nhất đúng vào kỳ trăng tròn. Tác động cộng hưởng từ mặt trăng và mặt trời gây ra những đợt sóng lớn bất thường. Hai nhà thiên văn học dùng yếu tố thiên văn để giải thích giả thuyết băng trôi xuất hiện với số lượng lớn trên hải trình của Titanic.
Tuy nhiên, các chuyên gia khẳng định nguyên nhân lớn nhất có lẽ xuất phát từ khúc xạ ánh sáng. Khi tàu bắt đầu chìm, các thủy thủ phát tín hiệu cầu cứu. Tàu California ở gần đó dường như phớt lờ mặc dù nhiều pháo sáng rực bầu trời đêm. Vào đêm định mệnh, Titanic tiến vào khu vực đảo nhiệt, nơi tầm không khí lạnh nằm dưới một tầng không khí ấm hơn. Hiện tượng đảo nhiệt này gây ra hiện tượng khúc xạ ánh sáng, có thể tạo ra ảo ảnh, khiến kíp trực trên tàu không phát hiện băng trôi kịp thời cũng như ảnh hưởng đến việc tàu California xác định chính xác tín hiệu cầu cứu.