Trung Quốc nhiều “phú ông” ẩn mình, phần lớn trong số đó là giàu lên một cách bất chính và có mắt xích chặt chẽ với đỉnh cao quyền lực chính trị ở Trung Quốc. Những tiết lộ mới chỉ rõ dòng dõi của Giang Trạch Dân – cựu lãnh đạo 92 tuổi của Đảng Cộng sản Trung Quốc – là nhóm sở hữu của cải vượt xa bất kỳ tỷ phú nào tại Trung Quốc.
Dòng họ của Giang Trạch Dân sở hữu khối tài sản kếch xù
Ai là người giàu nhất Trung Quốc? Câu trả lời phụ thuộc vào người mà bạn hỏi câu này. Theo danh sách tỷ phú thế giới năm 2019 của Forbes, đó là Mã Hóa Đằng của tập đoàn công nghệ Tencent, Mã Vân (Jack Ma) của Alibaba hay Hứa Gia Ấn của tập đoàn bất động sản Evergrande.
Nhưng trong những năm gần đây, tiến triển của chiến dịch chống tham nhũng và sự rò rỉ hồ sơ cao cấp của Bắc Kinh đã phơi bày nhiều “phú ông” ẩn mình, phần lớn trong số đó là giàu lên một cách bất chính và có mắt xích chặt chẽ với đỉnh cao quyền lực chính trị ở Trung Quốc. Những tiết lộ mới chỉ rõ dòng dõi của Giang Trạch Dân – cựu lãnh đạo 92 tuổi của Đảng Cộng sản Trung Quốc – là nhóm sở hữu của cải vượt xa bất kỳ tỷ phú nào tại Trung Quốc.
Giang Chí Thành, hay Alvin Jiang, sinh năm 1986 và là cháu nội của Giang Trạch Dân. Cha của anh ta là Giang Miên Hằng, con trai trưởng của Giang Trạch Dân. Năm 2010, Giang Chí Thành (khi đó 24 tuổi) đã nghỉ việc ở ngân hàng Goldman Sachs sau gần một năm làm việc và thành lập một công ty cổ phần tư nhân của riêng mình: Boyu Capital (Quỹ Tiền Tệ Bác Dụ).
Năm 2014, Reuters đã công bố một báo cáo đặc biệt nói chi tiết việc Giang Chí Thành đã sử dụng địa vị “hoàng thân quốc thích” (tức con của quan chức Đảng Cộng sản Trung Quốc) như thế nào để tích lũy tiền trong thị trường cổ phần tư nhân mới nổi lớn nhất thế giới.
Tháng 4 vừa rồi, tỷ phú Trung Quốc Quách Văn Quý (Miles Kwok) đã cáo buộc gia tộc họ Giang đã tích lũy ít nhất 1.000 tỷ USD tiền biển thủ ngân quỹ Trung Quốc và Giang Chí Thành là người đã xoay sở để rửa một nửa số tiền đó ra nước ngoài.
Ông Quách, người đã trốn thoát khỏi Trung Quốc vào năm 2015 và hiện đang sống tại Manhattan, được biết đến với các mối quan hệ với quan chức Trung Cộng đã về hưu, đặc biệt là các quan chức thuộc phe Giang Trạch Dân. Giang và đồng minh chính trị của mình đã ngồi trên đỉnh cao quyền lực chính trị Trung Quốc từ năm 1997 đến tận năm 2012. Sau đó quyền lãnh đạo Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ) được chuyển giao cho ông Tập Cận Bình.
Theo ông Quách, top 10 công ty Trung Quốc, bao gồm các công ty được cho là sở hữu tư nhân như Huawei, Alibaba và Tencent, thực chất lại là “các doanh nghiệp thuộc sở hữu nhà nước được quân sự hóa” do gia tộc Giang Trạch Dân kiểm soát. Nhà họ Giang cũng sở hữu nhiều công ty lớn ở nước ngoài. Đó là một phần trong các khoản đầu tư của gia tộc này.
Mặc dù những lời khẳng định của ông Quách về mức độ tham nhũng của Giang có vẻ đáng ngờ nhưng thực tế chúng không phải là gượng gạo, bởi có nhiều bằng chứng gián tiếp cho thấy Giang Chí Thành đã tích lũy hàng trăm tỷ USD trong hơn một thập kỷ.
3 đời từ ông đến cháu đều tham nhũng
Giang Chí Thành và cha mình là Giang Miên Hằng đều là “những ông vua con của triều đại đỏ”. Trong một xã hội bị kiểm soát chặt chẽ bởi ĐCSTQ, những ông vua con có thể dễ dàng tận dụng các mối liên kết chính trị của gia tộc để có được khối gia tài kếch xù.
Vào những năm 1980, các “hoàng thân quốc thích” đã tận dụng vị trí của mình để có được những lợi ích khổng lồ. Sự giận dữ của công chúng đối với hành vi của họ đã góp phần vào cuộc biểu tình của sinh viên năm 1989 tại Quảng trường Thiên An Môn.
Sau cuộc thảm sát Thiên An Môn ngày 4/6/1989, Giang Trạch Dân đã bước lên vị trí lãnh đạo ĐCSTQ, bắt đầu một thời kỳ “cai trị bằng tham nhũng”. ĐCSTQ lại trao quyền hơn nữa cho các hoàng thân lạm dụng địa vị của mình và tham gia vào hoạt động kinh tế bất hợp pháp trên diện rộng.
Trong bầu không khí chính trị này, Giang đã sử dụng quyền lực của mình để chuyển giao các doanh nghiệp nhà nước có giá trị chiến lược sang cho con trai là Giang Miên Hằng. Ông ta đã mua các công ty với giá rẻ mạt, có đôi khi chỉ mua và để đó. Ông ta đã giành được toàn quyền kiểm soát Công ty Đầu tư Liên Minh Thượng Hải (Shanghai Alliance Investment Ltd), một nhánh vốn tư nhân và đầu tư mạo hiểm của Ủy ban Kinh tế Thượng Hải. Bằng cách đầu tư qua công ty này, Giang Miên Hằng đã xây dựng một đế chế viễn thông khổng lồ và nhúng tay vào hầu hết các ngành công nghiệp độc quyền như bất động sản, tài chính và chăm sóc sức khỏe.
Được yểm trợ bởi cha mình là lãnh đạo Đảng cùng tệ trạng tham nhũng của ĐCSTQ, Giang Miên Hằng khét tiếng là “người tham nhũng nhất ở Trung Quốc”.
Theo những lời khẳng định trước đây của tỷ phú Quách Văn Quý, Giang Miên Hằng còn được hưởng lợi ích thể chất từ hoạt động cưỡng bức thu hoạch nội tạng của ĐCSTQ. Trong năm 2017 và 2018, ông Quách nói rằng Giang Miên Hằng đã trải qua ba cuộc phẫu thuật ghép thận tại Bệnh viện Quân đội Nam Kinh từ năm 2004 đến 2008 nhờ vào nguồn nội tạng thu hoạch được từ những người còn sống.
Nếu thế hệ thứ hai của triều đại Giang Trạch Dân săn mồi trên sự giàu có của người dân Trung Quốc thì thế hệ thứ ba là Giang Chí Thành lại nhắm mục tiêu vào các nước ngoài, chẳng hạn như Mỹ.
Được giáo dục tại Harvard, Giang Chí Thành đã bỏ qua con đường của cha mình là cướp giữa thanh thiên bạch nhật nhắm vào doanh nghiệp và công dân Trung Quốc. Thay vào đó, thế hệ thứ ba của nhà họ Giang đã chọn đường đi nước bước dễ che đậy hơn và nhiều hiệu quả hơn: thao túng tài chính.
Giang Chí Thành thấy rằng mình có thể dễ dàng kiếm được hàng trăm tỷ đô từ Hong Kong, Mỹ và các thị trường chứng khoán nước ngoài bằng cách sử dụng các công ty Trung Quốc cho các hoạt động tài chính. Tất cả những gì Giang Chí Thành cần làm là sử dụng quyền thế của ông nội để thao túng, gây áp lực hoặc ảnh hưởng lên các công ty Trung Quốc. Những công ty này là mồi “câu” các tổ chức tài chính và công ty nước ngoài háo hức gia nhập câu lạc bộ các nhóm thân Trung quyền lực.
Thao túng doanh nghiệp Trung Quốc để tích lũy tài sản nước ngoài
Với việc mua được cổ phần kiểm soát tại Sunrise Duty Free vào giữa năm 2011, Giang Chí Thành có vẻ như đã vớ được khối vàng đầu tiên trong hành trình tham nhũng của mình. Sunrise, nhà bán lẻ lữ hành chuyên kinh doanh độc quyền hàng miễn thuế – lĩnh vực cần phải có trợ cấp đặc biệt từ chính quyền Trung Quốc, được thành lập vào năm 1999 bởi Giang Thế Càng (Fred Kiang) – một người Mỹ gốc Hoa có quan hệ mật thiết với gia tộc Giang Trạch Dân.
Theo Reuters, vào năm 2011, công ty Boyu của Giang Chí Thành đã định giá Sunrise ở mức 200 triệu USD và chi 80 triệu USD để mua lại 40% cổ phần của Sunrise. Năm 2013, Boyu định giá thương vụ với Sunrise trên sổ sách của mình ở mức khoảng 800 triệu USD.
“Tuy nhiên, các chủ ngân hàng đã định giá Sunrise ở mức khoảng 1.6 tỷ USD (tức gấp hai lần con số 800 triệu USD) dựa trên số liệu doanh thu năm 2012 công ty này trình với nhà cầm quyền Trung Quốc mà Reuters đã xem xét lại”, theo Reuters. Điều đó có nghĩa là bằng việc mua cổ phần của Sunrise, Boyu đã kiếm được lợi nhuận ít nhất gấp 7 lần số tiền đầu tư ban đầu.
Các nhà đầu tư đã bị ấn tượng. Việc Giang Chí Thành gần như không tốn công sức nào đã mua được Sunrise chứng minh rằng anh ta không những có thể chơi trong các ngành công nghiệp độc quyền hoàn toàn mà còn biến những tài sản này thành các khoản lợi nhuận khổng lồ. Đối với các hoàng thân quốc thích, thị trường cổ phần tư nhân mờ ám đã trở thành một mảnh đất đặc biệt hái ra tiền.
Trong bài viết “Ông vua con của triều đại đỏ ngông cuồng ở quận Trung Tây: Cổ phần ngất ngưởng của cháu nội Giang Trạch Dân” vào năm 2013, Next Media ở Hong Kong đã phác thảo con đường thống trị lĩnh vực tài chính Hong Kong của các ông vua con. Các hoàng thân quốc thích này ban đầu làm việc tại các ngân hàng đầu tư quốc tế rồi tìm thấy các công ty cổ phần ở Hong Kong. Lôi kéo những cá nhân giàu có từ trong và ngoài Trung Quốc, sau đó họ chuyển sang tiếp quản các doanh nghiệp ở Trung Quốc. Các ngân hàng đầu tư nơi hoàng thân làm việc hoặc các công ty cổ phần mà họ tìm thấy dễ dàng thao túng hàng trăm tỷ đô để thu về lợi nhuận khổng lồ.
Ví dụ như Boyu đã huy động nguồn vốn đầu tiên trị giá 1 tỷ USD từ các nhà đầu tư cao cấp như Lý Gia Thành, người đàn ông giàu nhất châu Á. Ngày nay, Boyu là một trong những công ty có vốn tư nhân lớn nhất của Trung Quốc, quản lý gần 10 tỷ USD của quỹ đô la Mỹ.
Giang Chí Thành cũng hợp tác với CITIC Capital, một công ty có chức năng chính là khuyến khích đầu tư nước ngoài vào Trung Quốc dưới kiểm soát của các ông vua con. Qua CITIC Capital, Giang Chí Thành đã mua số cổ phần trị giá 390 triệu đô la Hong Kong (khoảng 49 triệu USD) tại China Cinda Asset Management, một công ty quản lý tài sản và mua lại nợ xấu. Nhưng, mục tiêu thực sự của Giang có thể lại là Alibaba, chiến lợi phẩm tài chính lớn nhất của Trung Quốc.
Con mồi Alibaba
Vào thời điểm Boyu thành lập, Alibaba đã là công ty thương mại điện tử lớn nhất của Trung Quốc, và Alipay là nền tảng thanh toán trực tuyến và di động của bên thứ ba hàng đầu Trung Quốc.
Nhưng cũng kể từ đó, Alibaba đã trải qua một số biến động bất thường. Tháng 5/2011, Tập đoàn Alibaba đã chuyển nhượng Alipay cho Alibaba Chiết Giang (một công ty do Jack Ma và người đồng sáng lập Simon Xie kiểm soát) trong khi không được sự đồng ý của các cổ đông kiểm soát tại Alibaba, bao gồm cả Yahoo.
Về động thái gây tranh cãi này, Alibaba tuyên bố công khai rằng việc chuyển nhượng được thực hiện nhằm tuân thủ các chính sách của ĐCSTQ và tránh kiểm soát của các thỏa thuận tài trợ nước ngoài để có được giấy phép cho phần mềm thanh toán bên thứ ba. Tuy nhiên, truyền thông Trung Quốc lại bác bỏ tuyên bố này, nói rằng các chính sách của chính phủ Trung Quốc không quá cụ thể và Alibaba Chiết Giang không thể chứng minh được mình không chịu nhiều ảnh hưởng của các thỏa thuận nước ngoài. Quan trọng hơn, một nửa trong số 27 công ty tài trợ đã được trao chứng nhận liên quan đến các quỹ nước ngoài và không công ty nào trong số đó bị bác bỏ vì dính líu đến các thỏa thuận nước ngoài.
Việc nhượng lại Alipay đã phá hủy các khoản lợi nhuận hợp pháp của các cổ đông tại Alibaba và sự thật đằng sau động thái này đến nay vẫn còn là một bí ẩn. Tuy nhiên, theo truyền thông nước ngoài, nguyên nhân gốc rễ của động thái chuyển nhượng là do động cơ của Giang Chí Thành. Giang muốn tiếp quản Alipay sau khi nó được tách ra khỏi Alibaba.
Năm 2014, Alibaba Chiết Giang đổi tên thành Ant Financial. Trước năm 2018, Ant Financial đã trở thành “con kỳ lân” lớn nhất thế giới với giá trị 160 tỷ USD. Thuật ngữ “con kỳ lân” ý chỉ một công ty công nghệ sáng tạo chưa niêm yết hoạt động chưa đến một thập kỷ nhưng lại được định giá từ 1 tỷ USD trở lên.
Đã có rất nhiều tin đồn về mối tương tác giữa Boyu và Alibaba. Vào tháng 9/2012, Boyu cùng với CITIC và CBD Capital đã giúp Alibaba mua lại tất cả cổ phần mà Yahoo nắm giữ.
Vào tháng 9/2014, Tập đoàn Alibaba đã ra mắt trên Sàn giao dịch chứng khoán New York với IPO kỷ lục 25 tỷ USD, trở thành một trong những công ty công nghệ có giá trị nhất thế giới. Có vẻ như cột mốc này đã biến Jack Ma trở thành người đàn ông giàu nhất Trung Quốc.
Trước đó vào năm 2012, Boyu đã đầu tư 400 triệu USD vào Alibaba. Sau khi Alibaba được niêm yết, Boyu đã kiếm về hơn 2 tỷ USD chỉ trong 2 năm. Nhưng, đây chỉ là phần nhỏ trong tổng lợi nhuận mà Giang Chí Thành có được từ Alibaba. Tận dụng thân phận cháu nội của Giang Trạch Dân, Giang Chí Thành còn chộp lấy tiền lãi từ quyền chọn mua cổ phiếu ngầm từ Alibaba để tạo ra khối lợi nhuận khổng lồ cho mình.
Nhìn qua khối tài sản quá kì lạ của Giang Chí Thành
Một tuyên bố sau quá trình đưa cổ phiếu lên sàn chứng khoán lần đầu tiên (Post-IPO) của Alibaba cho thấy vào năm 2014, Alibaba nắm giữ 14,6% cổ phần của công ty (trong đó Jack Ma nắm giữ 7,8%), SoftBank nắm giữ 32,4% và Yahoo nắm giữ 16,3%. Ngạc nhiên thay là tuyên bố này không đề cập ai là bên sở hữu 1/3 cổ phần còn lại của Alibaba.
Tuy nhiên, nếu kết hợp dữ liệu tài chính của Alibaba lại với nhau, người ta sẽ thấy lờ mờ khối tài sản trong bóng tối của Giang Chí Thành.
Theo Mẫu 20-F mà Alibaba nộp cho Ủy ban Giao dịch Chứng khoán Mỹ năm 2018, Alibaba có 2.592.184.258 cổ phiếu phổ thông đang lưu hành kể từ ngày 18/7. Trong số này, có khoảng 1.67 triệu cổ phiếu (tức 64.4% trên tổng số) được nắm giữ bởi 128 cổ đông danh nghĩa có địa chỉ đăng ký tại Mỹ, gồm các nhà môi giới và các chủ ngân hàng thay mặt khách hàng của họ nắm giữ cổ phần. Trong báo cáo thường niên của mình, Alibaba chỉ xem xét lại một phần trong cơ cấu sở hữu của công ty, bao gồm ban quản trị và những người sở hữu quyền thừa hưởng nắm giữ từ 5% cổ phần trở lên.
Tuy nhiên, theo phân tích của Yahoo! Finance về báo cáo quý 13-F của Alibaba, dữ liệu cho thấy tính đến ngày 31/12/2017 đã có 1.926 công ty Mỹ nắm giữ 1.05 tỷ cổ phiếu, tức 40,54% cổ phiếu đang lưu hành của Alibaba. Điều này có nghĩa là mặc dù số lượng cổ đông đăng ký tại Mỹ đã giảm 15 lần nhưng cổ phiếu của họ đã tăng từ 2/5 lên hơn 3/5 của tổng số.
Phần lớn trong số 2.000 cổ đông đăng ký tại Mỹ đã bán hoặc chuyển nhượng cổ phần Alibaba của họ cho 128 cổ đông còn lại, một diễn biến trùng khớp với dòng cổ phiếu lớn của Alibaba tràn vào Mỹ. Một kế toán người Mỹ có biệt danh Deep Throat đưa ra giả thuyết đây có thể là kết quả của việc ĐCSTQ thao túng số lượng lớn công ty offshore*,cùng một chiến lược mà Trung Cộng đã sử dụng để thao túng đồng nhân dân tệ. (*tạm dịch là “các công ty ngoài khơi”, hiểu đơn giản là công ty đăng ký thành lập và được bảo hộ bởi một địa chỉ ngoài biên giới quốc gia mà nó đang hoạt động, nó không kinh doanh trực tiếp mà chủ yếu để cất giữ tài sản như các khoản đầu tư cổ phiếu, trái phiếu, …).
Sự thay đổi mạnh mẽ trong việc kết hợp quyền sở hữu của Alibaba có thể có liên quan đến chiến dịch điều tra toàn cầu về trốn thuế bắt đầu vào năm 2018. Vào tháng 11/2017, 13,4 triệu tài liệu đã bị rò rỉ từ một công ty tài chính offshore lớn, vụ rò rỉ này được gọi là Hồ sơ Paradise. Cũng như Hồ sơ Panama năm 2016, Hồ sơ Paradise phanh phui số lượng lớn chính trị gia, người nổi tiếng và các doanh nghiệp quốc tế đã trốn thuế bằng cách đăng ký các công ty offshore tại các thiên đường thuế. Hồ sơ Paradise cũng tiết lộ nhiều chủ sở hữu khối tài sản ẩn danh cho đến nay, bao gồm cả tài sản của các quan chức Trung Quốc và con cái của họ.
Hồ sơ Paradise đã khiến Mỹ và EU phải đương đầu với các thiên đường thuế như Quần đảo Cayman và Bermuda. Tháng 12/2017, EU đã ban hành danh sách đầu tiên về các thiên đường thuế. Một năm sau đó, Bộ Tư pháp Mỹ đã có thông báo ủng hộ đấu tranh [chống trốn thuế] trên quy mô lớn nhất, trong đó bao gồm các tội danh lừa gạt Mỹ bằng các chiêu trò cản trở hoạt động của Sở Thuế vụ Nội địa trong công tác thực thi Đạo Luật Tuân Thủ Thuế Đối Với Các Chủ Tài Khoản Nước Ngoài (FATCA).
Dưới áp lực của Mỹ và EU, các thiên đường thuế như Bermuda, Quần đảo Virgin thuộc Anh, Quần đảo Cayman và Luxembourg đã triển khai hệ thống Tiêu chuẩn Báo cáo chung (Common Reporting Standard – CRS) để trao đổi thông tin tài chính, tạo điều kiện thuận lợi cho các nỗ lực chống trốn thuế.
Điều này đã buộc những người trốn thuế và các nhà đầu tư ẩn danh phải chuyển các khoản đầu tư của họ trở lại Mỹ để che giấu danh tính thực sự của mình một cách hợp pháp. Và trong đó có các cổ đông ẩn danh của Alibaba. Trong 6 tháng đầu năm 2018, các cổ đông có đăng ký tại Mỹ của Alibaba đại diện cho khách hàng đã giảm 93% trong khi 20% cổ phiếu đang lưu hành (khoảng 620 triệu cổ phiếu) đã chảy về Mỹ lại.
New York Times đã làm sáng tỏ hơn vấn đề này trong một bài viết vào tháng 7/2014 có tiêu đề “Alibaba’s I.P.O. Could Be a Bonanza for the Scions of Chinese Leaders.” (tạm dịch IPO của Alibaba có thể là vận đỏ cho con ông cháu cha của các lãnh đạo Trung Quốc). Theo bài viết, một phần cổ phần của Boyu tại Alibaba được nắm giữ thông qua Athena China Limited, một công ty được đăng ký tại Quần đảo Virgin thuộc Anh. Bài viết sau đó nói rằng: “Athena được kiểm soát bởi một thực thể offshore khác – Prosperous Wintersweet BVI mà thực thể này sau đó thuộc sở hữu của Boyu Capital Fund I đăng ký tại Quần đảo Cayman”.
Cơ cấu quyền sở hữu phức tạp của Boyu có vẻ như được thiết kế để che giấu danh tính của Giang Chí Thành với tư cách là một cổ đông của Alibaba. Dựa trên điều này thì cũng hợp lý khi phỏng đoán rằng 20% cổ phần của Alibaba “hoàn lưu” về Mỹ hồi năm ngoái có khả năng là từ các công ty offshore do Giang kiểm soát. Alibaba đã từng trị giá hơn 500 tỷ USD vào thời kỳ đỉnh cao, còn hiện tại trị giá của tập đoàn này là 450 tỷ USD. Dựa vào con số 20% chỉ riêng từ Alibaba, Giang Chí Thành có thể đã thu được và che giấu khối tài sản hơn 100 tỷ USD.
Ngoài Alibaba, còn có Ant Financial – công ty sở hữu Alipay – sắp được niêm yết và có giá trị hiện tại là 160 tỷ USD. Báo cáo của truyền thông nước ngoài cho rằng Alipay đang nằm trong túi của Giang. Và theo tuyên bố của tỷ phú Quách Văn Quý, Giang Chí Thành cũng nắm giữ cổ phần kiểm soát tại Huawei, Tencent và nhiều doanh nghiệp lớn khác của Trung Quốc.
Cũng theo ông Quách, Giang còn bán đất của Trung Quốc với giá rẻ cho nhóm các doanh nghiệp ở nước ngoài để đổi lấy lợi nhuận, với sự giúp đỡ của Ngân hàng Thượng Hải, Tập đoàn Công nghiệp Thượng Hải và công ty holding JiuShi Thượng Hải.
Xét đến chuyện Giang Chí Thành sử dụng Alibaba để hút tài sản từ thị trường vốn của Mỹ, những lời khẳng định của ông Quách về tài sản của gia tộc Giang Trạch Dân có thể gần như là sự thật.
Phim Ngắn: Giang Trạch Dân và Cuộc Diệt Chủng Đẫm Máu Chống Lại Pháp Luân Công