“Hòn đá có tuổi thọ dài hơn nhưng mọi người lại không chọn, gạch tuổi thọ ngắn nhưng mọi người đều chọn, chẳng qua cũng chỉ vì vấn đề nó có tác dụng hay vô dụng mà thôi. Vạn vật trên đời này đều như vậy. Tuổi thọ ngắn nhưng có ý nghĩa với trời với người, thiên địa nhân hòa thế nên ngắn mà dài; tuổi thọ dài nhưng không có nghĩa lý gì với trời đất với người, dễ bị lãng quên, dài hóa ra mà ngắn.” 

Theo kể lại, Lão Tử cưỡi Thanh Ngưu đến cửa Hàm Cổ,  trong lúc ở nha môn Hàm Cổ để lại dằng dặc hàng ngàn chữ  trong “Đạo đức kinh” thì gặp một ông cụ hơn trăm tuổi, râu tóc bạc phơ, da dẻ hồng hào.

Ông cụ kính cẩn chào Lão Tử: “Nghe nói tiên sinh học rộng tài cao, tôi muốn xin tiên sinh chỉ dạy cho tôi chuyện này.”

Ông cụ đắc ý nói: “Tôi năm nay đã 106 tuổi rồi. Nói thật từ lúc thanh niên trai tráng cho đến giờ đều an nhàn sống qua ngày. So với những người bằng tuổi thì họ đều lần lượt qua đời hết rồi, họ khai khẩn hàng trăm tấc ruộng đất nhưng lại không có lấy nổi mảnh đất chôn cất, xây hàng trăm mét tường thành nhưng đâu được hưởng thụ tiếng lộc cộc xe ngựa đi trên đó, xây 4 căn nhà nhưng mộ lại nằm nơi đất khách quê người. Còn tôi thì tuy cả đời không cấy lúa hay trồng hoa màu nhưng vẫn có ngũ cốc để ăn, tuy không xây nhà ngói nhưng vãn có căn nhà che mưa che nắng. Tiên sinh, liệu có phải hiện giờ tôi nên cười bọn họ, lao lực cả đời chẳng thu hoạch được gì, đổi lại là cái chết sớm hơn không.?”


Lão Tử nghe vậy mỉm cười nói với phủ doãn: Xin hãy lấy cho tôi một miếng gạch vỡ và một hòn đá lại đây. Nói đoạn, Lão Tử mang gạch vỡ và hòn đá đến đặt trước mặt ông cụ và nói: “Nếu chỉ được chọn một trong hai, thì ông chọn gạch vỡ hay hòn đá?”

Ông cụ đắc ý cầm lấy gạch vỡ: “Tất nhiên là tôi chọn miếng gạch này rồi.”

Lão Tử vuốt râu cười hỏi ông cụ: “Tại sao vậy?”

Ông cụ chỉ hòn đá đáp: “Hòn đá này không góc cũng chả có cạnh, chẳng có tác dụng gì. Nhưng miếng gạch này thì còn dùng được.”
Lão Tử gọi tất cả dân chúng quanh đó lai hỏi: “Các vị chọn gạch vỡ hay hòn đá?”

Mọi người ai nấy đều đồng thanh chọn gạch chứ không chọn đá. Lão Tử lại quay sang hỏi ông cụ: “Thế tuổi thọ của đá dài hay tuổi thọ của gạch dài hơn?’

Ông cụ đáp: “Tất nhiên là đá rồi”.

Lão Tử cười nói: “Hòn đá có tuổi thọ dài hơn nhưng mọi người lại không chọn, gạch tuổi thọ ngắn nhưng mọi người đều chọn, chẳng qua cũng chỉ vì vấn đề nó có tác dụng hay vô dụng mà thôi. Vạn vật trên đời này đều như vậy. Tuổi thọ ngắn nhưng có ý nghĩa với trời với người, thiên địa nhân hòa thế nên ngắn mà dài; tuổi thọ dài nhưng không có nghĩa lý gì với trời đất với người, dễ bị lãng quên, dài hóa ra mà ngắn.”

Ông cụ nghe Lão Tử phân giải như vậy tự cảm thấy hổ thẹn vô cùng.

 

Người dịch: Lê Hoa
Nguồn: Edu, QTCS

Các bài khác: